An Toiseach as Fheàrr: Plana ro-innleachdail airson tràth-ionnsachadh agus cùram-chloinne aig aois sgoile airson Alba 2022-26 An Dàmhair 2022

Prìomhachas 1: A' toirt gu buil buannachdan an leudachaidh gu 1140 uair a thìde de thràth-ionnsachadh agus cùram-chloinne do chloinn is teaghlaichean

Ìre-cleachdaidh de ELC maoinichte

97% de chloinn aois trì agus ceithir bliadhna air an clàradh airson ELC maoinichte san t-Sultain 2021

Tha a' mhòr-chuid de chloinn aois 3 agus 4 a' faighinn suas ri 1140 uair a thìde de ELC de chàileachd àrd.

[Tùs: Cunntas-sluaigh Tràth-ionnsachadh is Cùraim Chloinn 2021 aig Riaghaltas na h-Alba^[6]]

Ag àrdachadh ìre cleachdadh Tràth-ionnsachadh agus Cùram-chloinne am measg clann a tha dà bhliadhna a dh'aois

Bhon Lùnastal 2021 tha a h-uile ùghdarras ionadail air a' chòir leudaichte de 1140 uair a thìde de ELC maoinichte de chàileachd àrd a thoirt seachad dhan a h-uile pàiste a tha trì agus ceithir bliadhna a dh'aois, agus do chloinn dà bhliadhna a dh'aois a tha ion-roghnach. Mar a chithear gu h-àrd, tha cha mhòr a h-uile pàiste trì agus ceithir bliadhna a' cleachdadh na còrach aca air ELC^[6].

Tha sinn a' meas gu bheil a' phàirt chuimsichte de 1140 uair a thìde ri faighinn do thimcheall air cairteal de theaghlaichean. Tha clann dà bhliadhna ion-roghnach a' gabhail a-steach clann ann an dachaighean a tha a' faighinn sochairean do dhaoine le teachd-a-steach ìosal no gun teachd a-steach idir, clann a tha no a bha ann an cùraim, agus clann le pàrantan a bha ann an cùram.

Ìre-cleachdaidh de na 1140 uair a thìde

Chaidh aithris gun robh 87% de chloinn a bha a' cleachdadh ELC maoinichte a' dèanamh feum air an làn chòir maoinichte de 1140 uair a thìde sa Ghiblean 2022.

Tha ìre cleachdadh na còir air 1140 uair a thìde air a bhith glè bhrosnachail sa chiad bhliadhna.

[Tùs: Improvement Service^[7]]

Le bhith a' dèanamh cinnteach gu bheil teaghlaichean mothachail air agus comasach air feum a dhèanamh den tairgse ELC, cuiridh seo taic ris na daoine a tha Plana Lìbhrigidh Riaghaltas na h-Alba airson aghaidh a chur air bochdainn Cloinne, 'Best Start, Bright Futures'.^[8] A' comharrachadh mar dhaoine ann an cunnart bho bhochdainn^[9].

Airson diofar adhbharan, roghnaichidh cuid de theaghlaichean gun a bhith a' cleachdadh nan uairean a thìde maoinichte de ELC nuair a ruigeas a' chlann aca dà bhliadhna a dh'aois. Ach, tha sinn gu mòr airson dèanamh cinnteach gu bheil fios aig a h-uile teaghlach ion-roghnach air buannachdan na tairgse agus gum faigh iad cothrom air seo ma tha iad airson sin a dhèanamh. Gus leigeil leinn seo a dhèanamh, tha sinn air a bhith ag obair le Riaghaltas na RA gus aonta co-roinn dàta a stèidheachadh a leigeas le ùghdarrasan ionadail fiosrachadh mun tairgse ELC a chuimseachadh air teaghlaichean le leanabh iomchaidh dà bhliadhna a dh'aois, mar a tha air a bhith a' tachairt ann an Sasainn fad grunn bhliadhnaichean. Chaidh riaghailtean a chur mu choinneimh Pàrlamaid na RA san Iuchar 2022, agus tha sinn an dùil – le ùmhlachd do phròiseasan Pàrlamaid na RA – gum bi an dàta seo ri fhaighinn do dh'ùghdarrasan ionadail na h-Alba ro dheireadh na bliadhna ionmhais 2022-23.

Airson a' chiad uair, bidh e comasach dhuinn cuideachd dealbh ceart a bhith againn air an àireamh chloinne a tha ion-roghnach air an tairgse seo agus air cia mheud teaghlach a tha a' roghnachadh a chleachdadh anns gach sgìre. Cho luath 's a bhios am fiosrachadh seo ri fhaotainn do dh'ùghdarrasan ionadail obraichidh sinn còmhla riutha gus cur ris an ìre cleachdaidh den tairgse dà bhliadhna a th' againn mar-thà tro phrògram leasachaidh a thèid a sgaoileadh a-mach as t-samhradh 2023.

Ann a bhith a' dèanamh na h-obrach seo, tha sinn ag aithneachadh gur dòcha nach e solar mhodailean traidiseanta de ELC maoinichte an seòrsa taice as iomchaidh do chuid de chloinn is teaghlaichean. Far a bheil dòighean-obrach eile ann a leigeas le clann agus teaghlaichean buannachdan àrd-ìre fhaighinn bhon leudachadh, bidh ùghdarrasan ionadail fhathast comasach air maoineachadh ELC a chleachdadh gus sin a lìbhrigeadh gu dìreach no tro bhith ag obair le solaraichean maoinichte, a' leantainn orra a' togail chom-pàirteachasan ùra agus a' cruthachadh dòighean-obrach far a bheil sin a dhìth.

A' leabachadh càileachd aig cridhe seirbheisean Tràth-ionnsachaidh agus Cùraim-chloinne

Càileachd taobh a-staigh sheirbheisean a tha a' toirt seachad Tràth-ionnsachadh is Cùram-chloinne maoinichte

Tha an àireamh sa cheud de sholaraichean maoinichte ELC a chaidh a mheasadh math no nas fheàrr anns a h-uile cuspair càileachd fhathast àrd (agus nas àirde na anns na seirbheisean sin nach eil a’ tabhann uairean maoinichte) ach tha seo air a dhol sìos eadar 2014 agus 2021.

[Tùs: Luchd-sgrùdaidh a' Chùraim^[10]]

Tha càileachd ro-cudromach ann an tràth-ionnsachaidh agus cùram-chloinne aig aois sgoile a tha a' dèanamh eadar-dhealachadh do chloinn, gu sònraichte an fheadhainn a tha fo ana-cothrom. Sin as adhbhar gu bheil sinn air càileachd a chur aig cridhe an fhrèama poileasaidh a tha air taic a chumail ri lìbhrigeadh ELC maoinichte: 'Maoineachadh a' Leantainn a' Phàiste' (Funding Follows the Child) Tha an dòigh-obrach seo, a chaidh a cho-aontachadh le Riaghaltas na h-Alba agus riaghaltas ionadail neodrach a thaobh solaraiche. Tha e air stèidhichte air Inbhe Nàiseanta^[11] a dh'fheumas a h-uile seirbheis coileanadh gus ELC maoinichte a lìbhrigeadh. Tha slatan-tomhais nan Inbhean Nàiseanta a' gabhail a-steach nan eileamaidean càileachd ris am bu chòir clann agus an teaghlaichean a bhith an dùil bhon ELC aca.

Mar chomharra air buaidh a' ghalair lèir-sgaoilte COVID-19, tha sinn air beagan sùbailteachd a thoirt do sheirbheisean ELC a thaobh coinneachadh ris na slatan-tomhais sin. Agus sinn a' gluasad a dh'ionnsaigh làn bhuileachadh na h-Inbhe Nàiseanta, a tha san amharc san Lùnastal 2023, nì sinn cinnteach gu bheil an taic cheart ann airson seirbheisean gus na slatan-tomhais càileachd a tha air am mìneachadh san Inbhe Nàiseanta a choileanadh. Bidh seo a' gabhail a-steach taic chuimsichte bho Luchd-sgrùdaidh a' Chùraim gus cothrom na fèinne a thoirt do sholaraichean gus ullachadh agus leasachadh. Cruinnichidh sinn barrachd fiosrachaidh bho sheirbheisean mun adhartas aca agus mu cho ullaichte 's a tha iad mus tèid co-dhùnadh deireannach a dhèanamh air a' chlàr-ama airson buileachadh iomlan na h-Inbhe Nàiseanta.

Ann an 'Coileanadh a' Chomais: Annam Fhèin'^[12], tha stiùireadh cleachdaidh tràth-bhliadhnaichean aig ìre na cruinne aig Alba a tha a' brosnachadh càileachd tro fhòcas làidir air dòighean-teagaisg cluiche, air an tug an roinn fàilte mhòr. Tha e cuideachd a' toirt seachad stiùireadh gus taic a chumail ri clann gus am bi deagh eadar-ghluasad aca bhon t-suidheachadh ELC dhan bhun-sgoil.

'A' coileanadh a' Chomais: Annam Fhèin' a' co-thaobhadh ris an Ìre Thràth den Churraicealam airson Sàr-mhathais (CfE - curraicealam na h-Alba a tha a' dol bho aois trì gu 18). Tha ìre thràth CfE a' ruith gu deireadh clas 1 sa bhun-sgoil. Tha CfE na fhrèama làidir gus dèanamh cinnteach gu bheil cothroman aig clann agus daoine òga gus an t-eòlas, na sgilean agus na buadhan a thogail a dh'fheumas iad gus atharrachadh, smaoineachadh gu breithneachail agus gus soirbheachadh ann an saoghal an latha an-diugh.

Tha Foghlam Alba ag obair le com-pàirtichean gus taic leasachaidh dian agus chuimsichte a dhealbhadh agus a lìbhrigeadh dhan roinn ELC, agus tarsainn na h-ìre tràth de CfE aig ìre nàiseanta, roinneil agus ionadail ann an seisean acadaimigeach 2022-23. Tha seo a' gabhail a-steach obair a rinneadh a dh'aona ghnothach gus neartachadh coileanadh na h-aithisg 'A' coileanadh a' Chomais: Annam Fhèin', a tha cuideachd leabaichte anns a h-uile taobh den obair leasachaidh aca le proifeiseantaich tràth-bhliadhnaichean agus stiùirichean anns na roinnean ELC agus bun-sgoile.

Ged a tha tòrr obair mhath a' dol air adhart eadar Luchd-sgrùdaidh a' Chùraim, Foghlam Alba agus ùghdarrasan ionadail, feumar a dhol nas fhaide gus dèanamh cinnteach gu bheil dòigh-obrach shoilleir agus rianail ann a thaobh taic do leasachadh càileachd thar gach seirbheis ELC maoinichte a bheir comas do sholaraichean an Inbhe Nàiseanta a choileanadh agus gus an Curraicealam airson Sàr-mhathais a choileanadh agus gus 'A' coileanadh a' chomais: Annam Fhèin' a chur an gnìomh gu h-èifeachdach. Obraichidh Riaghaltas na h-Alba leis a h-uile buidheann iomchaidh gus dèanamh cinnteach gu bheil barrachd co-thaobhadh agus stiùireadh ro-innleachdail ann airson obair leasachaidh gus na builean as fheàrr a lìbhrigeadh do chloinn. Bidh seo a' gabhail a-steach a bhith ag obair tron lìonra Ceannardan Cothromas is Sàr-mhathais, a' toirt taic do luchd-dreuchd a bhith a' co-roinn nan cleachdaidhean as fheàrr agus a' cumail taic ri leasachadh anns na ceàrnaidhean as bochda de dh'Alba.

Bidh am prògram gus a' bhuidheann foghlaim nàiseanta ùr a chruthachadh a bhios a' dol an àite Foghlam Alba a' cuimseachadh air a bhith a' toirt piseach air slighe iomlan an neach-ionnsachaidh bho thràth-ionnsachadh, tron sgoil gu ionnsachadh treas-ìre agus ionnsachadh stèidhichte san àite-obrach. Nì Riaghaltas na h-Alba cinnteach gun aithnichear cho cudromach agus luachmhor 's a tha ELC taobh a-staigh an t-siostam foghlaim tro na h-atharrachaidhean sin. Bidh prìomh àite aig a' bhuidhinn ùir ann a bhith a' toirt seachad ceannardas agus taic dhan churraicealam, measadh, ionnsachadh agus teagasg do phroifeiseantaich tro shlighe an neach-ionnsachaidh air fad, a' gabhail a-steach ELC.

Tha cluich agus ionnsachadh a-muigh mar-thà na phàirt bhunaiteach, làitheil de Thràth-ionnsachadh agus cùram-chloinne ann an Alba. 'S e an lèirsinn againn gum bi clann ann an ELC a' cur seachad a' cheart uiread de dh'ùine a-muigh 's a bhios a' cosg a-staigh, agus gum bi ùine a-muigh aca gach latha, anns a h-uile suidheachadh. Tha fianais agus rannsachadh ag innse dhuinn gu bheil cluich, ionnsachadh agus spòrs a-muigh a' cur ri slàinte chorporra chloinne agus a' brosnachadh sunnd inntinneil, sòisealta agus faireachail^[13], a tha gu sònraichte cudromach agus sinn a' faighinn seachad air a' ghalair lèir-sgaoilte. Obraichidh sinn còmhla ris na com-pàirtichean againn gus togail air an taic do dh'ionnsachadh a-muigh do sholaraichean a chuir sinn an gnìomh aig àm a' ghalair lèir-sgaoilte, tro iomairtean leithid Sgoil Nàdar Bhiortail.^[14] Fhuair com-pàirtichean sa Phrògram Out to Play Improve gum b' urrainn dhaibh an ùine a thathar a' cleachdadh a-muigh a mheudachadh le bhith a' cleachdadh dhòighean Leasachadh Càileachd gus atharrachaidhean a dhèanamh air na dòighean-obrach aca.

Nì sinn cinnteach cuideachd gum faigh a' chlann uile buannachd bho bhiadh fallain agus beathachail mar phàirt den chòir maoineachaidh aca. Gus taic a thoirt do shuidheachaidhean ùraichidh sinn 'Setting the Table', an stiùireadh againn air beathachadh taobh a-staigh seirbheisean Tràth-ionnsachadh is Cùram-chloinne. Bheir an stiùireadh seo taic do sheirbheisean ELC gus cothrom a ghabhail air Sgeama Bainne agus Greimean-bìdh Fallain na h-Alba againn. Bheir an Sgeama maoineachadh do shuidheachaidhean ion-roghnach gus bainne no roghainn eile neo-bhainne, agus greim-bìdh fallain, a thabhann dhan chloinn air fad a bhios a' frithealadh airson dà uair a thìde no barrachd san latha. Tha e a' cumail taic ri leasachadh ann an slàinte chloinne anns na bliadhnaichean as tràithe, rud a tha deatamach gus dèiligeadh ri neo-ionannachdan slàinte agus gus reamhrachd a lùghdachadh. Cumaidh sinn oirnn ag obair le luchd-ùidh tro Bhuidheann Buileachaidh agus Gnìomh Sgeama Bainne agus Greimean-bìdh Fallain na h-Alba gus dèanamh cinnteach gu bheil an Sgeama fhathast a' coileanadh feumalachdan chloinne agus suidheachaidhean cùram-chloinne.

Bheir sinn air adhart obair air Taic a Bharrachd airson Ionnsachadh ann an ELC, a' togail air Maoin In-ghabhail ELC agus a' toirt feart air a' ghalair lèir-sgaoilte COVID-19 air leasachadh chloinne òga, gu sònraichte a thaobh cainnt is cànain. Thar nan trì bliadhna a tha romhainn cuiridh sinn airgead an seilbh ann am prògram obrach ùr gus taic chumail ri eadar-theachd thràth ann an cainnt is cànan do chloinn agus an teaghlaichean, a' cuideachadh le bhith a' togail misneachd agus comas-lìbhrigidh luchd-obrach a tha ag obair ann an suidheachaidhean ELC agus a' ceangal oidhirpean thar prìomh sheirbheisean poblach eile, leithid tadhalan slàinte.

Obraichidh sinn cuideachd gus an cleachdadh as fheàrr a tha stèidhichte air fianais a leabachadh a thaobh a bhith a' cumail taic ri slàinte-inntinn chloinne is theaghlaichean taobh a-staigh shuidheachaidhean ELC, a' tarraing air molaidhean Buidheann Gnìomha is Crìochnachaidh Clann Trì gu Còig Bliadhna a dh'aois aig Co-Bhòrd Lìbhrigeadh Slàinte-inntinn is Sunnd Cloinne is Dhaoine Òga^[15].

A' cumail taic ri pàrantan agus luchd-cùraim gus an co-dhùnadh ceart a dhèanamh airson an cuid chloinne mu bhith a' tòiseachadh san sgoil

Faodaidh a h-uile pàrant agus neach-cùraim ann an Alba dàil a chur air an cuid chloinne bho bhith a' dol dhan bhun-sgoil mura h-eile iad còig bliadhna a dh'aois fhathast aig toiseach na bliadhna sgoile. Ach, chan fhaigh a h-uile pàiste cothrom air ELC maoinichte ma tha iad air co-dhùnadh inntrigeadh dhan sgoil a chur dheth fad bliadhna. Bhon Lùnastal 2023, cuiridh sinn reachdas ùr an gnìomh a tha a' ciallachadh gum bi a h-uile teaghlach le clann ion-roghnach a roghnaicheas an ceann-latha tòiseachaidh aca airson clas a h-aon bun-sgoil a chur dheth fad bliadhna ion-roghnach air ELC maoinichte fad bliadhna eile. A' togail air na 10 pìleatan làithreach air feadh na h-Alba, cumaidh sinn oirnn ag obair le ùghdarrasan ionadail agus an roinn gus dèanamh cinnteach gu bheil seo air a làn bhuileachadh, stèidhichte air a' Cho-phlana Buileachaidh a chaidh aontachadh le COSLA agus ùghdarrasan ionadail. Bheir an reachdas ùr seo taic do theaghlaichean gus co-dhùnaidhean a dhèanamh stèidhichte air math an cuid chloinne, gun bhacadh ionmhasail a bhith orra bho chosgaisean ELC.

A' cumail taic ri sunnd teaghlaich

Bho 2018, tha sinn air maoineachadh a thoirt do dh' ùghdarrasan ionadail gus stiùirichean Cothromas is Sàr-mhathais aig ìre ceumnachaidh fhastadh ann an suidheachaidhean ELC anns na sgìrean fon ana-cothrom as motha ann an Alba. Bidh stiùirichean Cothromas is Sàr-mhathais ag obair gu sùbailte le clann agus teaghlaichean aig a bheil feum air taic a bharrachd agus tha saorsa aig ùghdarrasan ionadail an dreuchd a chumadh a rèir feumalachdan agus phrìomhachasan ionadail.

Eadar 2019 agus 2021 thug sinn maoineachadh do Peeple gus am Prògram Ionnsachadh Teaghlaich Alba a lìbhrigeadh, a' tabhann trèanadh agus taic do 432 proifeiseantaich cùram-chloinne thar nan 32 ùghdarrasan ionadail gu lèir. Chaidh proifeiseantaich cùram-chloinne a thrèanadh gus am Prògram Peep Learning Together agus Peep Progression Pathway a lìbhrigeadh gus pàrantan a chuideachadh gus ionnsachadh mu leasachadh tràth, mar a chumas iad taic ri ionnsachadh chloinne, agus cuideachd gus taic a chumail ri comas phàrantan no luchd-cùraim fhèin a thaobh ionnsachadh gus an urrainn dhaibh gabhail ri cothroman trèanaidh agus cosnaidh. Bha mòran den fheadhainn a fhuair trèanadh nan stiùirichean Cothromas agus Sàr-mhathais, a' leabachadh comas-lìbhrigidh air feadh na h-Alba gus an urrainn proifeiseantaich sgileil dàimhean dlùth a thogail le clann agus teaghlaichean còmhla.

A' togail air luachadh nam prògraman sin, air fios air ais bhon roinn agus bunait fianais nas fharsainge bho obair A' Gheallaidh agus air sunnd iomlan an teaghlaich shlàin, cruthaichidh sinn prògram obrach gus taic a chumail ri sgìrean agus seirbheisean ionadail gus sunnd teaghlaich fhighe a-steach do sheirbheisean ELC.

A' measadh an leudachaidh air ionnsachadh tràth is cùram-chloinne

Tha e deatamach gun dèan sinn measadh ceart air poileasaidh mòr ùr leithid leudachadh ELC maoinichte gus tuigsinn dè tha ag obair, a bheil am poileasaidh a' dèanamh eadar-dhealachadh agus a bheil dùbhlain sam bith fhathast ann. Tha sinn air ro-innleachd measaidh fhoillseachadh^[16] an cois a' phlana seo a tha a' mìneachadh na dòigh-obrach againn airson a bhith a' measadh mar a tha leudachadh ELC a' dèanamh eadar-dhealachadh dhan roinn agus do chàileachd an t-solair, agus do chloinn, am pàrantan, luchd-cùraim agus teaghlaichean. Tha seo a' mìneachadh na dòigh-obrach againn gus an fhianais a dh'fheumas sinn a chruinneachadh tro thùsan dàta làithreach agus ùr, a' gabhail a-steach a bhith a' nochdadh bheachdan na roinne ann an Alba. Cumaidh sinn oirnn a' cruinneachadh agus a' foillseachadh na fianais a dh'ainmich sinn san ro-innleachd nuair a bhios i ri fhaighinn, le aithisg dheireannach gu bhith ann ann an 2025. Neartaichidh am measadh a' bhunait fianais a th' ann mar-thà agus leudaichidh e cuid de na prìomh bheàrnan a tha air am mìneachadh ann an Eàrr-ràdh A gu h-ìosal, a' gabhail a-steach measadh air mar a chuidicheas ELC maoinichte pàrantan agus luchd-cùraim gus gluasad nas fhaisge air a' mhargaidh obrach.